Καύση ή Θρυμματισμός των Ελαιοκλάδων;

Κατά την εποχή του κλαδέματος της ελιάς στην Ελλάδα, δυστυχώς ακόμη στις μέρες μας παρατηρείται το φαινόμενο της καύσης των ελαιοκλάδων, το οποίο για πολλούς λόγους θα έπρεπε να είχε εκλείψει εδώ και δεκαετίες. Αυτό που γίνεται δηλαδή είναι οι ελαιοκαλλιεργητές να μαζεύουν σε σωρούς τα ελαιόκλαδα (συνήθως όχι εντός του ελαιώνα τους αλλά στα σύνορα με το γειτονικό ελαιώνα) και να βάζουν φωτιά με ανεξέλεγκτα αποτελέσματα. Παρόλο που τα προηγούμενα χρόνια η τεχνική του θρυμματισμού των ελαιόκλαδων με ειδικά μηχανήματα και η εναπόθεση των υλικών στον ελαιώνα κέρδισε κάποιο έδαφος, το τελευταίο διάστημα έχει ξεκινήσει πάλι μια συζήτηση για το τι είναι επιστημονικά σωστό και τι λάθος. Πάμε να δούμε λοιπόν με επιστημονικά στοιχεία για ποιο λόγο ο θρυμματισμός του υλικού και η ανακύκλωσή του εντός του ελαιώνα ωφελεί πολύ περισσότερα τα δέντρα μας και το περιβάλλον. 

A.) Με την τεχνική της καύσης ξεσπούν πολύ συχνά πυρκαγιές που -ακόμα κι αν δεν πάρουν μεγάλη έκταση- είναι αρκετά επιζήμιες.

Ακόμη και αν βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης, δεν είναι λίγες οι φορές που η φωτιά ξεφεύγει και κατακαίει μερικές ελιές σε διπλανά χωράφια. Κατά την εποχή αυτή, κάθε χρόνο βλέπουμε συχνά σε δημοφιλείς ομάδες κοινωνικής δικτύωσης ελαιοκαλλιεργητών, κάποιους ιδιοκτήτες ελαιώνων να κάνουν παράπονα και να δημοσιεύουν φωτογραφίες με καμένες μερικά ή ολικά ελιές από τη φωτιά που έβαλε ο γείτονας καλλιεργητής στο σύνορο των οικοπέδων τους. Η καύση των υλικών κλαδέματος – αν είναι εντελώς απαραίτητο να συμβεί- θα πρέπει να γίνεται μόνο σε ημέρες με πλήρη άπνοια και σε χώρο όπου δεν υπάρχει σε ασφαλή απόσταση κανενός είδους βλάστηση, και όχι φυσικά σε ένα απλό ξέφωτο ανάμεσα σε δέντρα που μπορούν να “αρπάξουν” με το πρώτο φύσημα του αέρα.

B.) Οι φωτιές αυτές ειδικά σε ορισμένες ελαιοπαραγωγικές περιοχές είναι ανυπόφορες και απελευθερώνουν επικίνδυνα μικροσωματίδια.

Σύμφωνα με επιστήμονες του τμήματος Χημείας του ΑΠΘ, με την καύση αυτή εκλύονται επικίνδυνες ουσίες, μικροσωματίδια με καρκινογενείς πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες και αέρια συστατικά που μπορούν να  μεταφερθούν εύκολα στην ευρύτερη περιοχή της καύσης. Είναι εντυπωσιακό και συνάμα συγκινητικό ότι μικροί μαθητές από ένα δημοτικό σχολείο στην Καλαμάτα προσκάλεσαν τους υπευθύνους του πρωτοποριακού προγράμματος OLIVE-CLIMA, να συζητήσουν με θέμα το περιβάλλον και την βελτίωσή του από το σταμάτημα της καύσης των κλαδιών. Αυτό συνέβη καθώς στην περιοχή αυτή τα παιδιά συχνά υπέφεραν από τους καπνούς και προτιμούσαν να μη βγαίνουν καν στην αυλή για διάλειμμα κατά την εποχή του κλαδέματος.

Γ.) Με την καύση απλώς καταστρέφονται τόνοι υλικών που θα μπορούσαν να θρυμματιστούν, να επιστρέψουν στο χωράφι και να βελτιώσουν τη γονιμότητά και τη δομή του, την ικανότητα συγκράτησης υγρασίας και βέβαια την αποφυγή διάβρωσης.

Και στο σημείο αυτό τα επιστημονικά στοιχεία είναι συντριπτικά υπέρ του θρυμματισμού, καθώς πολυάριθμοι ερευνητές σε ελαιοπαραγωγικές χώρες (Ιταλία, Ισπανία και κατά την τελευταία δεκαετία στο Ισραήλ), έχουν διεξάγει μεγάλες και πολύχρονες έρευνες επί του θέματος. 

Η βασική φιλοσοφία της μεθόδου αυτής έχει ως εξής: Όταν κλαδεύουμε, αντί να απομακρύνουμε τα κομμένα κλαδιά ή να τα κάψουμε, αυτό που κάνουμε είναι να τα θρυμματίζουμε με ειδικά μηχανήματα, και να εναποθέτουμε τα πριονίδια στον ελαιώνα. Κάτι τέτοιο έχει ευεργετικές επιδράσεις, καθώς έχει υπολογιστεί ότι για κάθε 1000 kg κλαδιών με υγρασία 50% που ενσωματώνονται στο έδαφος, προστίθενται σε αυτό 4kg αζώτου, 0,5kg φωσφόρου, 4kg καλίου, 5kg ασβεστίου και 1kg µαγνησίου (Amirante et al., 2002). Αποφεύγεται έτσι η ανάγκη επιπλέον προσθήκης χημικών λιπασμάτων. Έχουμε δηλαδή τις ελάχιστες δυνατές εισροές και εκροές και προωθούμε την ανακύκλωση των στοιχείων εντός του ελαιώνα. Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις που τα κομμένα κλαδιά πρέπει άμεσα να απομακρυνθούν από έναν ελαιώνα, σε περίπτωση προσβολής από κάποια ασθένεια ή εχθρό. Γενικότερα, το καλά τεμαχισμένο υλικό μπορεί είτε να τοποθετείται σε ειδικούς κάδους μαζί με φύλλα κτλ, οπότε θα χωνευτεί καλά και θα προστεθεί στα δέντρα τον επόμενο χρόνο, είτε μπορεί να τοποθετηθεί σαν στρωμνή στον ελαιώνα απευθείας κατά την ώρα που βγαίνει από το θρυμματιστή. 

Οι ερευνητές Zipori, Erel, Yermiyahu, Ben-Gal και Dag ασχολήθηκαν ειδικά με την εναπόθεση των πριονιδίων της ελιάς απευθείας στον ελαιώνα χωρίς να προηγηθεί καμμία διαδικασία αποσύνθεσης. Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι από ελαιώνες Ερευνητικού Κέντρου στο Ισραήλ.